Thưa các ba mẹ, có nhiều phụ huynh thường băn khoăn: “Làm thế nào để can thiệp cho con tại nhà hiệu quả mà không cần quá phức tạp?” Thực ra, điều quan trọng nhất không nằm ở việc chúng ta dùng công cụ gì, mà chính là tận dụng tối đa các tình huống trong cuộc sống hàng ngày để giúp con phát triển.
1. Can thiệp không nằm ở đâu xa – chính là từ những hoạt động hàng ngày
Ví dụ như mỗi buổi chiều, sau khi kết thúc công việc, tôi thường đưa con ra công viên chơi. Có lần tôi gặp một bà đưa cháu (chưa đầy 2 tuổi, có dấu hiệu rối loạn phổ tự kỷ) ra chơi. Bà nói không biết phải làm gì với cháu để giúp cháu tiến bộ. Tôi đã nói với bà rằng: "Ngay việc đưa cháu ra công viên chơi đã là một cách can thiệp rồi đấy ạ!"
Tại công viên, bà có thể:
-
Chỉ cho cháu xem cây cỏ, hoa lá, màu sắc, tên gọi các loài cây.
-
Dẫn cháu quan sát các anh chị chơi bóng, dạy con từ “đá bóng”, “chạy nhanh”, “chạy chậm”, “bên phải”, “bên trái”.
-
Cùng con chạy bộ, vừa vận động vừa tương tác lời nói.
-
Dạy con cách chào hỏi mọi người, quan sát bạn bè, mượn đồ chơi bạn khác – tất cả đều là cơ hội dạy con giao tiếp và ngôn ngữ.
2. Tận dụng mọi thời điểm trong ngày để dạy con
Can thiệp cho trẻ đặc biệt không chỉ giới hạn trong giờ học hay buổi trị liệu – mà là mọi lúc mọi nơi:
Khi đi vệ sinh:
-
Nếu con có dấu hiệu muốn đi vệ sinh mà chưa biết nói, hãy cung cấp từ vựng cho con: “Tè hả con? Đi tè nhé!”.
-
Hướng dẫn con cởi quần, đi vào nhà vệ sinh, kéo quần lên – đây là cách dạy kỹ năng tự lập và từ vựng thực tế.
Khi ăn uống:
-
Dạy con cầm thìa, xúc cơm, giữ bát không rơi vãi.
-
Tên các món ăn, động từ hành động: “Xúc”, “Ăn”, “Ngon quá”, “Nóng”, “Thổi”.
Khi tắm:
-
Chỉ vào các bộ phận cơ thể: “Đây là tay”, “Kỳ chân nào”, “Rửa mặt”, “Mắt đâu”.
-
Cung cấp ngôn ngữ và làm tăng khả năng nhận biết cơ thể của con.
Khi chơi:
-
Cùng con chơi các trò con yêu thích. Nếu con đang chơi xếp hình, hãy hỏi: “Con đang xếp gì đấy?”, “Khối nào màu vàng?”, “Khối này cao hay thấp?”.
-
Nhập vai vào trò chơi của con: làm bộ đội, làm bác sĩ – để con thấy bố mẹ cùng đồng hành và có cảm hứng tương tác.
-
Chơi cùng anh chị của bé, tạo môi trường vui vẻ để bé chủ động nhập cuộc.
Khi thức dậy:
-
Đánh thức con bằng bài hát con yêu thích.
-
Dùng các động tác kích thích cảm giác như “kiến bò”, “cù nhẹ”, “vỗ tay” để con hứng khởi bắt đầu ngày mới.
3. Can thiệp bằng cảm xúc – nền tảng không thể thiếu
Ba mẹ, ông bà là người gần gũi và có tình cảm sâu sắc nhất với con, nên chính là người can thiệp tốt nhất cho con. Việc con cảm thấy an toàn, được yêu thương sẽ giúp con dễ dàng tương tác, giao tiếp và học hỏi.
Đừng để con chơi một mình quá nhiều. Hãy giảm tối đa thời gian con cô lập bằng cách luôn hiện diện bên con, sẵn sàng hỗ trợ và tương tác. Khi con làm sai, chỉ cần nghiêm mặt, lắc đầu, xua tay – những biểu cảm đơn giản đó giúp con hiểu được quy tắc ứng xử, phát triển kỹ năng xã hội và ngôn ngữ cơ thể.
4. Cung cấp ngôn ngữ hiểu – nền tảng để con có thể nói
Với trẻ chưa bật âm, chưa nói được, việc cung cấp ngôn ngữ hiểu là yếu tố quan trọng hàng đầu. Hãy nói với con thật nhiều, lặp đi lặp lại các từ đơn giản, gắn liền với hành động cụ thể. Từ đó, con hiểu và dần dần hình thành khả năng bật âm, nói theo.
Kết luận
👉 Hướng dẫn cha mẹ cách can thiệp đơn giản, hiệu quả cho trẻ đặc biệt tại gia đình không nằm ở các bài học phức tạp hay công cụ chuyên biệt. Mà chính là:
-
Tận dụng các hoạt động đời sống hàng ngày,
-
Hiện diện bên con nhiều nhất có thể,
-
Tương tác bằng lời nói, hành động, nét mặt, cảm xúc,
-
Và yêu thương con đúng cách.
Ba mẹ hãy bắt đầu từ những điều đơn giản, gần gũi nhất với con, và duy trì sự kiên trì, đồng hành mỗi ngày. Đó mới là chìa khóa quan trọng để trẻ đặc biệt phát triển và hòa nhập.
