Hôm nay, mình xin chia sẻ 3 lưu ý cực kỳ quan trọng trong việc dạy ngôn ngữ cho trẻ đặc biệt, bao gồm: trẻ tự kỷ, trẻ tăng động giảm chú ý, trẻ chậm nói, chậm phát triển và trẻ rối loạn ngôn ngữ.
Việc phát triển ngôn ngữ nói và ngôn ngữ nghe hiểu cho trẻ đặc biệt là cả một hành trình dài, đòi hỏi sự kiên trì, thấu hiểu và thực hiện đúng phương pháp từ ba mẹ.
1. Hiểu rõ đặc điểm ngôn ngữ của trẻ đặc biệt
Trong nhóm trẻ đặc biệt, có khoảng 15% trẻ không có khả năng nói – nguyên nhân có thể đến từ các vấn đề về cấu trúc não bộ, thần kinh, hoặc thính giác. Tuy nhiên, đa số trẻ vẫn có khả năng phát triển ngôn ngữ, nhưng thường gặp phải tình trạng rối loạn ngôn ngữ như:
-
Ngôn ngữ phát triển chậm hơn so với độ tuổi
-
Biết nói nhưng nói nhại, không đúng ngữ nghĩa
-
Sai cấu trúc ngữ pháp, không khởi xướng hoặc duy trì hội thoại
Việc trẻ có ngôn ngữ dù còn hạn chế vẫn là một tín hiệu tích cực. Ngôn ngữ thường được ba mẹ xem là chỉ số quan trọng phản ánh sự tiến bộ và phát triển của con – điều này là hoàn toàn hợp lý.
Tuy nhiên, hãy nhớ rằng phát triển ngôn ngữ cho trẻ đặc biệt không thể "nhanh như uống thuốc", mà cần thời gian dài, từng bước một, với rất nhiều kiên trì từ ba mẹ.
2. Phát triển ngôn ngữ là cả một quá trình dài
Ngay cả với trẻ phát triển bình thường, việc nói được cũng không thể diễn ra trong ngày một ngày hai. Với trẻ đặc biệt, điều này càng cần sự đầu tư lâu dài. Bộ não của các con có thể có những tổn thương, ảnh hưởng đến khả năng tiếp nhận và xử lý ngôn ngữ, nên cần nhiều thời gian và sự hỗ trợ.
Việc dạy ngôn ngữ cho trẻ không thể nhảy cóc các bước, mà phải đi theo từng nấc thang ngôn ngữ. Mỗi bước tiến, dù nhỏ, cũng đáng được ghi nhận và khích lệ.
3. Ba lưu ý quan trọng khi dạy ngôn ngữ cho trẻ đặc biệt
Dưới đây là 3 nguyên tắc ba mẹ cần ghi nhớ khi đồng hành cùng con trong hành trình phát triển ngôn ngữ:
🟠 1. Dạy con một cách tự nhiên, không áp lực
Ngôn ngữ cần được đưa vào cuộc sống hằng ngày thông qua tương tác tự nhiên. Đừng tạo áp lực hay bắt ép trẻ học nói như một bài học. Thay vào đó, hãy:
-
Nựng con, trò chuyện nhẹ nhàng
-
Sử dụng nét mặt, cử chỉ thân thiện
-
Chơi cùng con và lồng ghép ngôn ngữ vào các hoạt động
“Dạy như không dạy” chính là chìa khóa để con tiếp thu ngôn ngữ một cách dễ dàng và hiệu quả.
🟠 2. Tạo môi trường vui vẻ, hứng thú cho trẻ
Trẻ đặc biệt chỉ có thể học và tiếp nhận ngôn ngữ khi tâm trạng thoải mái và vui vẻ. Ba mẹ nên:
-
Dành thời gian tương tác tích cực mỗi ngày
-
Biến việc học ngôn ngữ thành trò chơi hoặc hoạt động yêu thích
-
Khen ngợi, khích lệ trẻ khi trẻ có phản hồi ngôn ngữ dù là nhỏ nhất
🟠 3. Giúp trẻ hiểu được tính thực dụng của ngôn ngữ
Trẻ cần hiểu rằng ngôn ngữ có ích để giao tiếp, để yêu cầu, từ chối, thể hiện cảm xúc, v.v. Hãy tạo cơ hội để con sử dụng ngôn ngữ trong các tình huống thực tế như:
-
Yêu cầu đồ vật
-
Gọi ba mẹ khi cần
-
Diễn tả mong muốn bằng lời hoặc cử chỉ kèm lời
Khi trẻ hiểu được mục đích của ngôn ngữ, việc học sẽ trở nên tự nhiên và hiệu quả hơn rất nhiều.
✨ Kết luận
Ba mẹ lưu ý khi dạy ngôn ngữ cho trẻ đặc biệt không chỉ là về phương pháp, mà còn là về thái độ, sự kiên nhẫn và tình yêu thương. Mỗi trẻ là một hành trình riêng, và ba mẹ là người bạn đồng hành quan trọng nhất.
Hãy nhớ:
-
Không vội vàng
-
Không áp lực
-
Dạy như chơi – chơi mà học
Nếu ba mẹ cần thêm những hướng dẫn cụ thể, đừng ngần ngại tìm đến các chuyên gia ngôn ngữ hoặc các chương trình can thiệp phù hợp để đồng hành cùng con.
