Phản ứng tâm lý của ba mẹ khi biết con mình bị tự kỷ, tăng động, giảm chú ý, rối loạn phát triển

 Trong quá trình đồng hành cùng trẻ, khi biết con mình mắc phải các rối loạn phát triển như tự kỷ, tăng động giảm chú ý (ADHD) hay các rối loạn phát triển khác, hầu hết ba mẹ đều trải qua một vòng tròn cảm xúc đặc biệt. Đây là một chu trình tâm lý phổ biến, gần như không thể tránh khỏi đối với bất kỳ ai khi nhận được thông tin bất ngờ và đầy thách thức này.

1. Mỗi đứa trẻ đều được sinh ra trong sự mong ngóng

2. Giai đoạn đầu tiên: Sốc và phủ nhận

Ngay khi được chuyên gia chẩn đoán con mắc tự kỷ, tăng động giảm chú ý, hoặc rối loạn phát triển, ba mẹ thường không thể chấp nhận sự thật. Dù đã có một vài dấu hiệu nghi ngờ trước đó, nhưng khi nghe kết luận chính thức, cảm giác "sốc" vẫn luôn là phản ứng đầu tiên. Không chỉ ba mẹ mà cả ông bà, anh chị em trong gia đình cũng rơi vào trạng thái hoang mang, lo lắng, phủ nhận.

"Con mình bình thường mà!",
"Ngày xưa bố nó cũng 4 tuổi mới biết nói, giờ có sao đâu!",
"Dòng họ mình chưa ai từng bị như vậy cả!"

Đây là những câu nói quen thuộc cho thấy ba mẹ đang tìm cách lý giải, che giấu hoặc từ chối đối mặt với sự thật.

3. Tức giận và oán trách

Khi không thể tiếp tục phủ nhận, nhiều phụ huynh bắt đầu chuyển sang giai đoạn tức giận và đổ lỗi:

• Tức giận chính bản thân mình: "Tại sao mình lại sinh ra một đứa trẻ như vậy?"

• Đổ lỗi cho người khác: "Tại chồng mình không quan tâm khi mình mang thai", "Tại nhà chồng gây áp lực sinh con trai",...

• Tự trách bản thân vì đã làm việc quá sức, suy nghĩ nhiều, không chăm sóc tốt cho thai kỳ,...

Sự tức giận và oán trách này khiến mối quan hệ gia đình trở nên căng thẳng, có thể dẫn đến các hậu quả như trầm cảm, chia ly, hoặc các hành vi tiêu cực không đáng có.

4. Tìm nguyên nhân và rơi vào vòng xoáy suy sụp

Sau giai đoạn tức giận, ba mẹ thường bắt đầu tìm kiếm nguyên nhân để lý giải vì sao con lại bị như vậy. Từ mạng internet, sách báo cho đến lời khuyên của người quen – mọi thông tin đều được đem ra phân tích. Tuy nhiên, việc cố gắng tìm nguyên nhân trong sự bất an dễ khiến ba mẹ rơi vào cảm giác buồn chán, mặc cảm và suy sụp.

Những câu hỏi như:
“Tại sao con mình lại như vậy?”
“Mình đã sai ở đâu?”
…cứ lặp đi lặp lại trong tâm trí, khiến ba mẹ bị mắc kẹt trong cảm xúc tiêu cực.

Ba mẹ có thể tránh tiếp xúc với xã hội, ngại chia sẻ, lo sợ ánh mắt đánh giá từ xung quanh: “Gia đình trí thức mà sao con lại bị vậy?”

5. Giai đoạn quan trọng nhất: Chấp nhận và hành động

Sau những tháng ngày khủng hoảng, ánh sáng hy vọng bắt đầu xuất hiện. Khi ba mẹ nhận ra rằng:

• Càng buồn chán càng không giải quyết được gì.

• Con vẫn phải lớn lên, vẫn phải học cách hòa nhập.

• Ba mẹ cần là người vững vàng nhất để cùng con bước tiếp.

Lúc này, sự chấp nhận xuất hiện – và đây chính là bước ngoặt lớn nhất trong vòng tròn tâm lý của ba mẹ.

Ba mẹ bắt đầu:

• Tìm hiểu đúng cách về rối loạn mà con mắc phải.

• Tìm đến chuyên gia, giáo viên can thiệp, bác sĩ để có hướng hỗ trợ phù hợp.

• Tham gia cộng đồng phụ huynh có con cùng hoàn cảnh để học hỏi kinh nghiệm.

• Dọn dẹp cảm xúc tiêu cực, xây dựng tâm lý tích cực để làm điểm tựa cho con.

6. Rút ngắn vòng tròn tâm lý – Khởi đầu mới cho hành trình đồng hành

Vòng tròn cảm xúc khi biết con có rối loạn phát triển là điều tự nhiên. Nhưng thời gian để đi qua vòng tròn đó dài hay ngắn lại phụ thuộc vào:

• Trình độ nhận thức của ba mẹ.

• Mức độ hỗ trợ từ gia đình, cộng đồng.

• Nghị lực, khả năng kiểm soát cảm xúc cá nhân.

Có những ba mẹ mất vài tháng để chấp nhận, nhưng cũng có người chỉ mất vài ngày. Điều quan trọng là đừng dừng lại ở cảm xúc tiêu cực quá lâu, vì sự chậm trễ sẽ làm mất đi "giai đoạn vàng" để can thiệp cho con.

7. Kết luận

Phản ứng tâm lý của ba mẹ khi biết con mình bị tự kỷ, tăng động, giảm chú ý, rối loạn phát triển là một hành trình đầy thử thách. Nhưng khi vượt qua vòng tròn cảm xúc đó, ba mẹ sẽ tìm được sức mạnh, nghị lực và định hướng để đồng hành cùng con phát triển tốt nhất có thể.

Hãy nhớ rằng:

🌱 Chính ba mẹ là chuyên gia đầu tiên và quan trọng nhất trong cuộc đời của con!
🌈 Con đường phía trước sẽ sáng hơn nếu ba mẹ bước đi với tâm thế tích cực và chủ động.