Trong quá trình đồng hành cùng con, chắc hẳn ba mẹ không ít lần cảm thấy hoang mang khi thấy trẻ tự kỷ có những hành vi rất khác biệt so với trẻ bình thường. Đó có thể là việc con chạy nhón chân, nhảy lên nhảy xuống, vẫy tay trước mắt, chui vào chỗ tối, nhìn bánh xe quay, hay nhìn ánh sáng nhấp nháy. Một số trẻ còn có những hành vi tiêu cực như ăn vạ, ném đồ, tự làm đau bản thân.
Vậy vì sao trẻ tự kỷ lại có những hành vi rập khuôn, bất thường như vậy? Hãy cùng tìm hiểu nguyên nhân sâu xa để ba mẹ có thể thấu hiểu và hỗ trợ con tốt hơn.
1. Rối loạn cảm giác – Căn nguyên sinh học từ bên trong
Trẻ tự kỷ gặp vấn đề về các giác quan và chức năng xử lý thông tin của não bộ. Những gì chúng ta cảm nhận là bình thường, thì với con lại là quá tải hoặc thiếu hụt cảm giác.
-
Khi giác quan kém nhạy cảm, con cần kích thích thêm để cảm thấy "đã", ví dụ như:
-
Vẫy tay trước mắt → kích thích thị giác
-
Ngắm ánh đèn nhấp nháy → cảm giác thị giác mạnh
-
Xếp đồ chơi thành hàng dài → tạo sự ổn định, dễ đoán
-
-
Khi giác quan quá nhạy cảm, con muốn né tránh vì cảm thấy khó chịu, sợ hãi:
-
Bịt tai khi nghe tiếng máy xay sinh tố
-
Chạy trốn khỏi những nơi có tiếng ồn
-
Trốn vào góc tối vì sợ ánh sáng chói
-
Đây không phải là sự “nghịch ngợm” mà là phản ứng tự vệ của con trước thế giới quá hỗn loạn so với sức chịu đựng của não bộ non nớt của con.
2. Con bị quá tải cảm giác – Thế giới này quá nhiều thứ xảy ra cùng lúc
Khi một đứa trẻ bình thường bước vào căn phòng, bé có thể chỉ chú ý đến đồ chơi yêu thích. Nhưng trẻ tự kỷ thì thu nhận tất cả thông tin cùng lúc:
-
Ánh sáng
-
Màu sắc
-
Âm thanh
-
Chuyển động của rèm cửa
-
Mùi trong phòng
-
Mọi cử động dù là nhỏ nhất
Não của con không thể lọc và chọn lọc thông tin như người bình thường. Vì thế con quá tải, bối rối, khó chịu và có thể phản ứng bằng các hành vi rập khuôn hoặc bùng nổ tiêu cực để tự điều chỉnh cảm giác bên trong.
3. Hành vi tiêu cực là cách con giải tỏa căng thẳng
Có những lúc trẻ tự kỷ thực hiện hành vi đập đầu, tự cấu, đấm vào tường, hay ăn vạ dai dẳng, không phải vì con hư hay cố ý chống đối.
Ba mẹ hãy hiểu rằng:
Trẻ cũng giống như người lớn, khi căng thẳng quá mức mà không biết cách thể hiện cảm xúc, con giải tỏa bằng hành vi.
Nếu người lớn có thể chọn đi chơi, tập thể thao hay tâm sự, thì trẻ tự kỷ chưa có khả năng đó. Con chọn cách phản ứng bằng hành động tiêu cực vì chưa có nhận thức đủ để lựa chọn cách tích cực hơn.
Ba mẹ cần làm gì?
✅ Thấu hiểu cảm giác của con – Điều đầu tiên để không trách mắng con.
✅ Quan sát và ghi nhận các yếu tố gây kích thích để giúp con tránh hoặc chuẩn bị thích nghi.
✅ Tạo môi trường ổn định, đơn giản về âm thanh – ánh sáng – vật dụng.
✅ Hướng dẫn con các cách tự điều chỉnh tích cực, ví dụ: ôm gối mềm, thở sâu, hoặc dùng âm nhạc thư giãn.
✅ Tìm chuyên gia can thiệp phù hợp để hỗ trợ con phát triển từng bước nhỏ.
Kết luận
Hiểu được vì sao trẻ tự kỷ lại có những hành vi rập khuôn, bất thường là bước quan trọng để ba mẹ đồng hành đúng cách. Những hành vi ấy không phải là sự “cứng đầu” mà là tiếng nói không lời của con đang cầu cứu trong thế giới mà con chưa thể thích nghi.
Hãy là người bạn đồng hành kiên nhẫn và đầy yêu thương, vì mỗi hành vi của con đều có một nguyên nhân sâu xa đang chờ ba mẹ thấu hiểu.
