Việc xác định đúng mục tiêu can thiệp cho trẻ đặc biệt như trẻ tự kỷ, rối loạn ngôn ngữ, chậm phát triển… là yếu tố then chốt để giúp con tiến bộ hiệu quả và bền vững. Tuy nhiên, thực tế nhiều ba mẹ thường quá lo lắng về ngôn ngữ, trong khi bỏ qua những nhu cầu cấp thiết và nền tảng khác của con. Bài viết dưới đây chia sẻ một câu chuyện thực tế và kinh nghiệm giúp ba mẹ hiểu rõ hơn cách lựa chọn mục tiêu ưu tiên để can thiệp cho trẻ đặc biệt một cách đúng đắn và thiết thực.
Khi con gặp khó khăn ở nhiều mặt, ba mẹ cần ưu tiên điều gì?
Tôi từng tư vấn cho một gia đình có bé trai hơn 3 tuổi được chẩn đoán rối loạn phổ tự kỷ điển hình. Bé chậm ở hầu hết các mặt: nhận thức, ngôn ngữ, vận động, tương tác xã hội, kỹ năng tự phục vụ… Ngoài ra, con còn bị rối loạn tiêu hóa và rối loạn giấc ngủ. Bé không biết nhai, chỉ ăn thức ăn dạng lỏng đã xay nhuyễn. Ba mẹ rất sốt ruột vì con chưa nói được từ có nghĩa nào, nhưng lại bỏ qua việc bé chưa thể ăn thô, thường xuyên táo bón và sức khỏe yếu.
Trong trường hợp như vậy, ngôn ngữ không phải là mục tiêu ưu tiên đầu tiên. Bởi lẽ, nếu con chưa có thể chất tốt, chưa ăn uống đủ chất, chưa tiêu hóa tốt thì rất khó để con phát triển các kỹ năng khác. Mục tiêu ưu tiên cần can thiệp trước chính là cải thiện tiêu hóa và xây dựng nền tảng thể chất cho con.
Từ ăn uống – tiêu hóa đến ngôn ngữ: Tất cả đều có thể bắt đầu từ những việc đơn giản
1. Tập ăn thô – nền tảng cho tiêu hóa và thể chất
Ba mẹ hãy kiên trì tập cho con ăn thô bằng những món bé yêu thích như bánh gạo, bim bim… kết hợp ăn cùng con để con quan sát và học hỏi khẩu hình miệng. Đây cũng là lúc ba mẹ có thể lồng ghép phát triển ngôn ngữ như tập con phát âm “a… a…” theo khẩu hình của ba mẹ.
2. Biến việc ăn rau thành trải nghiệm giao tiếp
Thay vì ép con ăn, hãy để con cùng đi chợ, chọn rau củ yêu thích (như cà rốt), cùng rửa, gọt, chế biến… Con được tham gia vào các hoạt động đó sẽ có hứng thú hơn với việc ăn uống và đồng thời tăng cường khả năng tương tác, giao tiếp và học từ vựng mới một cách tự nhiên.
3. Sử dụng thực phẩm hỗ trợ tiêu hóa
Ba mẹ có thể cân nhắc cho con dùng sữa hạt (như sữa ngô, sữa đậu) thay vì sữa công thức nếu con thường xuyên bị táo bón. Thậm chí, ba mẹ có thể cho con chơi với các loại hạt để con làm quen, cảm giác yêu thích rồi mới dần chuyển sang uống.
4. Vận động giúp tiêu hóa và điều hòa cảm giác
Vận động đóng vai trò quan trọng với trẻ tự kỷ. Hãy cùng con chơi nhảy lò cò, đi bộ, ném bóng, đạp xe… Vận động không chỉ giúp tiêu hóa tốt mà còn điều hòa giác quan – một vấn đề thường thấy ở trẻ rối loạn phổ tự kỷ.
Massage – Âm nhạc – Ngủ ngon: Những bước nhỏ mang lại hiệu quả lớn
Sau khi vận động, ba mẹ có thể massage cơ thể cho con kết hợp với các trò chơi như “kiến bò”, “chim bay” để vừa giúp con thư giãn, vừa học từ mới. Cuối cùng, bật những bản nhạc nhẹ nhàng (như nhạc sóng não delta) giúp con dễ ngủ, cải thiện chất lượng giấc ngủ – một vấn đề thiết yếu ở nhiều trẻ đặc biệt.
Lưu ý quan trọng: Can thiệp đúng, không chạy theo số lượng
Mỗi trẻ đặc biệt có đặc điểm riêng. Không nên áp dụng máy móc các phương pháp hay mục tiêu giống nhau cho mọi trẻ. Hãy quan sát kỹ thể trạng, nhu cầu thực tế của con và chọn mục tiêu ưu tiên, thiết yếu nhất để bắt đầu. Can thiệp đúng không phải là dạy được nhiều kỹ năng nhất, mà là dạy đúng kỹ năng con đang cần nhất.
Kết luận
🔑 Ba mẹ cần lựa chọn mục tiêu ưu tiên để can thiệp cho trẻ đặc biệt, bắt đầu từ các nhu cầu cơ bản nhất như ăn uống, tiêu hóa, vận động, ngủ nghỉ. Từ đó, chúng ta mới có thể xây dựng nền tảng cho các kỹ năng cao hơn như ngôn ngữ, nhận thức, giao tiếp.
Mỗi bước chăm sóc nhỏ trong cuộc sống hàng ngày – nếu được thực hiện đúng cách – đều là một phần của quá trình can thiệp sớm. Hãy lắng nghe con và bắt đầu từ điều thiết yếu nhất, vì đó chính là con đường ngắn nhất để giúp trẻ phát triển bền vững và hòa nhập xã hội.
