Trong quá trình nuôi dạy trẻ tự kỷ, nhiều ba mẹ gặp không ít khó khăn khi đối diện với hành vi bùng nổ của con như la hét, ăn vạ, giận dữ, đập phá hoặc tự làm tổn thương mình. Đặc biệt, những hành vi này càng nghiêm trọng hơn nếu trẻ không được can thiệp đúng phương pháp, đúng thời điểm và đủ liều lượng. Bài viết này sẽ giúp ba mẹ hiểu rõ nguyên nhân sâu xa dẫn đến hành vi bùng nổ của trẻ tự kỷ, từ đó có hướng hỗ trợ phù hợp, tích cực hơn.
1. Trẻ tự kỷ sống trong thế giới riêng và lo sợ bị xâm nhập
Một trong những đặc điểm nổi bật của trẻ tự kỷ là có xu hướng thu mình vào thế giới riêng. Trẻ thích chơi một mình, không muốn tương tác với người khác, và đặc biệt sợ hãi khi có ai đó “xâm nhập” vào không gian an toàn mà trẻ tự tạo ra. Thế giới đó với trẻ là nơi an toàn, dễ đoán và không bị kích thích quá mức. Nhưng chính vì điều này, trẻ lại sống trong nỗi lo thường trực rằng người khác sẽ làm đảo lộn thế giới của mình. Nỗi lo sợ ấy không được giải tỏa dần tạo thành áp lực tâm lý lớn.
2. Nhu cầu giao tiếp và học hỏi không được đáp ứng
Dù mang đặc điểm riêng biệt, trẻ tự kỷ vẫn là một thành viên của xã hội với những nhu cầu phát triển tự nhiên như: được yêu thương, giao tiếp, học hỏi, tương tác và hòa nhập. Khi trẻ lớn dần, nhu cầu về nhận thức, kiến thức và kỹ năng cũng tăng theo. Tuy nhiên, sự khác biệt trong nhận thức và kỹ năng giao tiếp khiến trẻ không thể hoặc rất khó để đáp ứng những nhu cầu đó. Đây là nguyên nhân dẫn đến cảm giác bức bối, bất lực trong trẻ, là mầm mống cho các hành vi bùng nổ về sau.
3. Mâu thuẫn nội tại giữa nhu cầu phát triển và khả năng giao tiếp
Trẻ tự kỷ luôn đối mặt với sự mâu thuẫn nội tâm sâu sắc: một mặt, trẻ cần học hỏi, giao tiếp và hòa nhập; mặt khác, trẻ lại thiếu khả năng hoặc không muốn tương tác với người xung quanh. Điều này gây ra cảm giác lạc lõng, cô đơn và căng thẳng kéo dài, đặc biệt khi trẻ ngày càng lớn và các yêu cầu xã hội tăng cao. Đây là lý do vì sao nhiều trẻ có biểu hiện hành vi tiêu cực mạnh hơn theo thời gian.
4. Áp lực tâm lý tích tụ kéo dài
Sự kết hợp của các yếu tố trên – lo sợ, nhu cầu không được đáp ứng, mâu thuẫn nội tại – dẫn đến áp lực tâm lý nặng nề trong trẻ. Trẻ có thể không biết diễn đạt, không hiểu người khác và cũng không cảm thấy mình được hiểu. Lúc này, hành vi bùng nổ trở thành một hình thức giải tỏa duy nhất mà trẻ có thể thực hiện để xả áp lực, dù đó là gào khóc, ăn vạ, giãy giụa hay đập phá.
Vậy ba mẹ cần làm gì?
-
Hiểu con trước khi muốn thay đổi con: Hãy nhìn nhận hành vi của trẻ như một dấu hiệu kêu cứu thay vì một sự chống đối.
-
Đừng la mắng, đánh đòn: Những hành động tiêu cực từ ba mẹ chỉ làm trầm trọng thêm nỗi lo và khiến trẻ đóng cửa với thế giới nhiều hơn.
-
Giúp trẻ xả đúng cách: Khi trẻ bùng nổ, hãy để trẻ được khóc, được la hét một cách an toàn. Nếu cần, hãy cùng con nhảy, cùng con hét để con giải tỏa năng lượng.
-
Tìm chuyên gia can thiệp sớm và đúng hướng: Việc can thiệp tích cực, đúng phương pháp và đủ liều lượng sẽ giúp trẻ dần ổn định tâm lý và cải thiện hành vi.
Kết luận
Hiểu được nguyên nhân hành vi bùng nổ của trẻ tự kỷ cha mẹ cần biết chính là bước đầu tiên để mở ra cánh cửa kết nối với con. Mỗi hành vi của trẻ đều ẩn chứa một thông điệp. Nếu ba mẹ kiên nhẫn lắng nghe, yêu thương và đồng hành cùng con, hành vi của trẻ không chỉ được kiểm soát mà còn có thể chuyển hóa tích cực theo thời gian.
