Khi ba mẹ giao tiếp với trẻ tự kỷ, trẻ chậm nói hay trẻ rối loạn ngôn ngữ – tức là những trẻ đặc biệt có khó khăn trong việc sử dụng và hiểu ngôn ngữ – điều đầu tiên và quan trọng nhất chính là ba mẹ phải cho con thời gian để phản ứng và kiên nhẫn chờ đợi con giao tiếp.
Vì sao cần chờ đợi trẻ phản ứng khi giao tiếp?
Não bộ của trẻ đặc biệt thường có tốc độ xử lý thông tin chậm hơn so với các bạn đồng trang lứa. Sự kết nối giữa các vùng não của trẻ cũng không nhanh và trơn tru, khiến cho việc hiểu thông tin, xử lý và đưa ra phản ứng mất nhiều thời gian hơn.
Do đó, khi ba mẹ nói với con, hỏi con hoặc đưa ra yêu cầu, con cần có khoảng thời gian nhất định để suy nghĩ, kết nối thông tin và phản ứng lại – dù là bằng ánh mắt, nét mặt, hành động hay lời nói.
Thời gian chờ đợi lý tưởng là bao lâu?
Các chuyên gia khuyến nghị ba mẹ nên chờ đợi trẻ trong khoảng từ 5 đến 10 giây sau khi đặt câu hỏi hoặc đưa ra lời nói với con. Đây là khoảng thời gian cần thiết để trẻ:
-
Hiểu được thông tin ba mẹ truyền đạt.
-
Suy nghĩ và lựa chọn cách phản ứng.
-
Biểu đạt bằng cử chỉ, ánh mắt hoặc lời nói phù hợp.
Ví dụ thực tế: Hỏi trẻ thích ăn gì
Khi ba mẹ đưa ra lựa chọn:
"Con thích ăn cam hay táo?"
Ba mẹ nên cầm hai loại quả trên tay, nhìn con và đợi từ 5 đến 10 giây.
Nếu con chưa có lời nói, con có thể biểu đạt bằng cách:
-
Nhìn về phía quả mình muốn.
-
Chỉ tay hoặc đưa tay về phía lựa chọn.
-
Biểu hiện nét mặt hứng thú với một trong hai món.
Nếu con đã có lời nói, con có thể nói:
-
“Cam” hoặc “Táo”.
-
“Con ăn táo.”
-
“Con muốn cam.”
Nếu con chưa nói được rõ ràng, ba mẹ có thể hỗ trợ bằng cách nói mẫu để con lặp lại hoặc mớm lời ở phần cuối câu, ví dụ:
-
“Con muốn…” → trẻ nói tiếp “cam”.
-
“Con xin…” → trẻ nói “táo”.
Khi hỏi trẻ những thông tin cá nhân, cũng cần chờ đợi và hỗ trợ
Ví dụ, khi ba mẹ hỏi: “Con tên gì?”, thay vì vội vã lặp lại câu hỏi hoặc trả lời hộ con, ba mẹ hãy:
-
Đợi 5–10 giây để con tự phản ứng.
-
Nếu con chưa nói, có thể nói mẫu: “Bi”, hoặc mớm câu: “Con tên là…” để con tự điền từ còn lại.
Nếu trẻ đang trong giai đoạn nhại lời, ba mẹ nên nói mẫu câu trọn vẹn để trẻ lặp lại:
“Con tên Bi” → trẻ nói theo “Bi”.
Ba mẹ nên hỗ trợ con ở mức tối thiểu nhưng hiệu quả
Sự hỗ trợ trong giao tiếp không phải là làm thay con, mà là giúp con giao tiếp được với ba mẹ bằng cách phù hợp nhất với năng lực hiện tại của con.
Ba mẹ có thể hỗ trợ bằng:
-
Lời nói mẫu.
-
Câu nói bỏ lửng để trẻ điền vào.
-
Cử chỉ minh họa.
-
Hình ảnh trực quan.
-
Điệu bộ rõ ràng và gợi ý nhẹ nhàng.
Lợi ích khi ba mẹ biết chờ đợi và hỗ trợ đúng cách
✅ Trẻ được củng cố khả năng giao tiếp tự nhiên.
✅ Trẻ bớt căng thẳng khi phải trả lời ngay lập tức.
✅ Trẻ học cách tương tác chủ động với ba mẹ và người xung quanh.
✅ Tăng cơ hội phát triển ngôn ngữ, biểu đạt ý tưởng và nhu cầu.
Lời kết
Ba mẹ khi giao tiếp với các trẻ tự kỷ, chậm nói, rối loạn ngôn ngữ phải cho con thời gian và chờ đợi con phản ứng bằng cử chỉ, ánh mắt hay bằng lời nói và hỗ trợ con trong giao tiếp khi con khó khăn. Việc chờ đợi và hỗ trợ đúng lúc chính là chìa khóa để mở cánh cửa giao tiếp và kết nối với con.
Hãy luôn kiên nhẫn, lắng nghe và đồng hành – vì mỗi lần chờ đợi là một cơ hội giúp con phát triển và tiến gần hơn với thế giới.
