Hiểu đúng về hành vi “nói nhảm” ở trẻ đặc biệt
Rất nhiều ba mẹ có con tự kỷ, chậm nói hoặc rối loạn ngôn ngữ thường chia sẻ rằng: "Con hay nói nhảm, lặp đi lặp lại những từ không liên quan đến hoàn cảnh hiện tại." Ví dụ, khi con đang chơi xếp hình, con lại bất chợt nói "xe buýt, xe buýt", hoặc sau giờ học con cứ lẩm bẩm một mình "cô giáo Lego", "bạn Sâu vỡ rồi".
Hành vi này được gọi là nói nhảm, hay trong chuyên môn còn gọi là echolalia (lặp lại lời nói) hoặc ngôn ngữ phi ngữ cảnh. Đây không phải là hành vi xấu hay nguy hiểm, mà thực chất là một phần trong quá trình phát triển ngôn ngữ chưa hoàn thiện của trẻ đặc biệt.
Vì sao trẻ lại hay nói nhảm?
-
Trẻ đang ghi nhớ hoặc tái hiện lại thông tin mà trẻ đã nghe ở lớp, từ video, hay từ môi trường xung quanh.
-
Trẻ chưa biết diễn đạt suy nghĩ thành câu hoàn chỉnh, nên chỉ nhắc lại những từ mà trẻ nhớ được.
-
Đây có thể là cách trẻ tự điều chỉnh cảm xúc, hoặc đơn giản là để tìm kiếm sự chú ý từ người lớn.
Ba mẹ nên làm gì khi bé nói nhảm?
Thay vì ngăn cản hoặc lo lắng quá mức, ba mẹ hoàn toàn có thể tận dụng chính hành vi nói nhảm đó để phát triển ngôn ngữ cho con, bằng cách:
1. Biến từ ngữ rời rạc thành câu hoàn chỉnh
Khi con nói một từ đơn lẻ không phù hợp ngữ cảnh, ba mẹ có thể “gắn thêm nghĩa” vào bằng cách phát triển thành câu kể hoặc câu trần thuật rõ ràng.
Ví dụ:
-
Con nói: “Xe buýt!”
→ Ba mẹ nói: “À, xe buýt đi rồi!” hoặc “Con đi học gặp xe buýt, đúng không?” -
Con đang chơi ô tô và nói: “Bạn Sâu vỡ rồi!”
→ Ba mẹ phản ứng: “Bạn Sâu làm vỡ bình ở lớp rồi hả?” hoặc “Chắc con nhớ lúc bạn Sâu làm vỡ đồ chơi ở lớp!” -
Con nói: “Cô giáo Lego!”
→ Ba mẹ có thể thêm: “À, cô giáo cho các bạn chơi Lego ở lớp, đúng không?”
Những cách phát triển như vậy giúp trẻ học được cấu trúc câu đầy đủ, mở rộng vốn từ và hiểu cách diễn đạt ngữ cảnh rõ ràng hơn.
2. Tôn trọng cảm xúc và ngôn ngữ của con
Khi con nói nhảm, đó cũng là cách con đang cố gắng giao tiếp. Ba mẹ nên lắng nghe, quan sát để hiểu con đang muốn nhắc tới điều gì, gợi lại ký ức gì, hoặc đang cần được chú ý điều gì. Việc phản hồi bằng câu có ý nghĩa sẽ giúp con cảm nhận được mình đang được lắng nghe và hỗ trợ đúng cách.
3. Tạo môi trường ngôn ngữ phong phú
Ngoài việc phản hồi đúng cách, ba mẹ nên tạo một môi trường có nhiều mẫu câu rõ ràng, dễ hiểu xung quanh trẻ, bằng cách:
-
Tự nói về những gì ba mẹ đang làm.
-
Bình luận về hành động của trẻ.
-
Sử dụng từ ngữ cụ thể, câu ngắn gọn, đơn giản nhưng rõ ràng.
Kết luận
Ba mẹ nên làm gì khi bé nói nhảm? Câu trả lời là: Hãy lắng nghe và biến điều đó thành cơ hội học ngôn ngữ cho con. Việc tận dụng những từ ngữ tưởng chừng "vô nghĩa" ấy để phát triển thành mẫu câu, mẫu lời kể phù hợp chính là một chiến lược can thiệp tự nhiên nhưng hiệu quả cao cho trẻ chậm nói, trẻ tự kỷ.
