Trong quá trình đồng hành cùng trẻ đặc biệt – bao gồm trẻ tự kỷ, trẻ chậm nói, trẻ rối loạn ngôn ngữ, dù con đã có khả năng sử dụng ngôn ngữ thì việc kích thích phát triển giao tiếp và ngôn ngữ vẫn cần được thực hiện mỗi ngày. Một trong những phương pháp can thiệp hiệu quả, tự nhiên và gần gũi với trẻ chính là can thiệp bằng thay đổi kịch bản, thói quen sẵn có.
📌 Can thiệp bằng thay đổi kịch bản, thói quen là gì?
Đây là hình thức can thiệp dựa trên những tình huống, câu chuyện, bài thơ, bài hát quen thuộc với trẻ, sau đó thay đổi một chi tiết nhỏ trong nội dung đó nhằm khơi gợi phản ứng từ trẻ. Khi trẻ nhận ra sự thay đổi, trẻ sẽ có động lực giao tiếp, phản biện, bày tỏ suy nghĩ và cảm xúc. Đây chính là cơ hội để trẻ sử dụng lời nói một cách chủ động và có mục đích.
🧠 Tại sao phương pháp này hiệu quả với trẻ đặc biệt?
-
Trẻ đặc biệt thường có xu hướng yêu thích sự lặp lại và dễ ghi nhớ các kịch bản quen thuộc.
-
Việc thay đổi nhỏ trong các tình huống quen thuộc khiến trẻ chú ý và cảm thấy an toàn khi phản ứng.
-
Trẻ cảm thấy được khuyến khích, được lắng nghe khi ba mẹ cùng bàn luận và mở rộng nội dung đó.
-
Quá trình này kích thích trẻ phản xạ ngôn ngữ một cách tự nhiên, không áp lực.
✨ Ví dụ cách thực hiện can thiệp bằng thay đổi kịch bản, thói quen
1. Với bài thơ quen thuộc
Ví dụ bài thơ:
"Hôm nay trời nắng chang chang,
Mèo con đi học chẳng mang thứ gì.
Chỉ mang một cái bút chì,
Và mang một chiếc bánh mì con con."
Ba mẹ có thể cố ý thay đổi chi tiết như sau:
"Chỉ mang một cái bút chì,
Và mang một chiếc bánh mì to."
👉 Trẻ sẽ lập tức phản đối: “Không phải bánh mì to ạ, là bánh mì con con!”
Ba mẹ lúc này hãy hỏi lại và mở rộng:
“Ồ, không phải bánh mì to à? Vậy là bánh mì gì nhỉ?”
→ Trẻ: “Bánh mì con con.”
→ Ba mẹ: “À đúng rồi, bánh mì con con nhỏ xinh mà!”
Đây là lúc trẻ được sửa lỗi, khẳng định điều mình biết, sử dụng câu hoàn chỉnh, đồng thời trải nghiệm sự vui vẻ trong giao tiếp.
2. Với câu chuyện quen thuộc
Ví dụ: Cô bé quàng khăn đỏ
Thay đổi:
“Hôm nay cô bé quàng chiếc khăn màu xanh và mang bim bim đến cho bà ngoại.”
Trẻ sẽ phản ứng: “Không phải khăn màu xanh! Không phải bim bim đâu!”
Ba mẹ phản hồi:
“Vậy cô bé quàng khăn gì nhỉ?”
“Cô bé mang gì đến cho bà?”
Trẻ: “Khăn đỏ! Mang bánh!”
Ba mẹ mở rộng: “À đúng rồi, cô bé quàng khăn đỏ và mang bánh đến cho bà ngoại!”
3. Với bài hát quen thuộc
Bài hát gốc:
“Ông mặt trời óng ánh, tỏa nắng hai mẹ con…”
Ba mẹ thay đổi:
“Ông mặt trời óng ánh, tỏa bóng hai bố con…”
👉 Trẻ sẽ phản đối: “Không phải tỏa bóng! Không phải hai bố con!”
→ Đây là cơ hội để ba mẹ cùng con trao đổi, sửa lại lời bài hát, đồng thời rèn luyện cấu trúc câu.
🎯 Lợi ích của phương pháp can thiệp bằng thay đổi kịch bản, thói quen
-
✅ Kích thích sự chú ý và tư duy phản biện ở trẻ
-
✅ Tạo môi trường học ngôn ngữ tự nhiên, không áp lực
-
✅ Mở rộng vốn từ và mẫu câu cho trẻ
-
✅ Tăng tương tác giữa ba mẹ và trẻ qua những tình huống gần gũi
-
✅ Giúp trẻ cảm thấy có quyền điều chỉnh, phản ứng và thể hiện quan điểm
📝 Lưu ý dành cho ba mẹ và người chăm sóc
-
Chỉ thay đổi một chi tiết nhỏ mỗi lần để trẻ dễ nhận ra.
-
Luôn lắng nghe phản ứng của trẻ, khen ngợi khi con sửa đúng.
-
Duy trì sự vui vẻ, thoải mái trong mỗi lần can thiệp.
-
Có thể sử dụng phương pháp này trong cả: thơ, hát, kể chuyện, chơi vai, tình huống đời thực (ăn, mặc, đi học…).
💬 Kết luận
Can thiệp bằng thay đổi kịch bản, thói quen là một phương pháp gần gũi, hiệu quả giúp trẻ tự kỷ, chậm nói, rối loạn ngôn ngữ phát triển kỹ năng giao tiếp và ngôn ngữ một cách tự nhiên và tích cực. Chỉ với một chút sáng tạo trong lời kể mỗi ngày, ba mẹ đã có thể mở ra một thế giới ngôn ngữ phong phú cho con.
