Việc dạy trẻ tự kỷ, chậm nói, rối loạn ngôn ngữ biết đặt câu hỏi là một cột mốc quan trọng trong quá trình phát triển giao tiếp và tư duy ngôn ngữ. Trong đó, câu hỏi đơn giản như "Ai đấy?" chính là bước khởi đầu hiệu quả để trẻ học cách giao tiếp hai chiều. Vậy khi nào thì nên dạy trẻ đặt câu hỏi, và làm sao để dạy con nói được câu hỏi "ai đấy?" đúng cách? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây.
1. Khi nào thì dạy trẻ tự kỷ, chậm nói, rối loạn ngôn ngữ biết đặt câu hỏi?
Dạy trẻ đặt câu hỏi là một kỹ năng ngôn ngữ bậc cao, đòi hỏi trẻ phải có:
-
Vốn từ vựng cơ bản (ít nhất từ 20-30 từ đơn quen thuộc).
-
Khả năng bắt chước lời nói (lặp lại từ hoặc cụm từ sau người lớn).
-
Biết giao tiếp chủ động qua lời nói hoặc cử chỉ như gọi tên, ra hiệu, chỉ trỏ.
-
Quan tâm đến người khác hoặc các sự kiện xung quanh.
-
Hiểu sơ lược các từ chỉ người quen thuộc như: mẹ, bố, ông, bà, cô, chú…
Vì vậy, bạn chỉ nên bắt đầu dạy trẻ đặt câu hỏi "Ai đấy?" khi trẻ đã biết gọi tên người khác, có thể bắt chước theo lời nói đơn giản và bắt đầu có hứng thú khám phá xung quanh. Với trẻ tự kỷ, chậm nói hay rối loạn ngôn ngữ, điều này có thể bắt đầu muộn hơn trẻ bình thường, thường vào giai đoạn trẻ có khả năng nói 2 từ trở lên.
2. Tại sao nên bắt đầu với câu hỏi "Ai đấy?"
Câu hỏi "Ai đấy?" rất phù hợp để bắt đầu dạy trẻ:
-
Là câu hỏi ngắn gọn, dễ nhớ, chỉ gồm 2 từ đơn giản.
-
Thường được sử dụng trong ngữ cảnh quen thuộc: khi có người gõ cửa, khi thấy người lạ, hoặc khi nhìn thấy ảnh người quen.
-
Kích thích sự chú ý đến con người, một điểm yếu phổ biến ở trẻ tự kỷ.
-
Tạo điều kiện cho giao tiếp tương tác hai chiều, giúp trẻ phát triển kỹ năng hỏi-đáp.
3. Cách dạy con đặt câu hỏi "Ai đấy?" hiệu quả
Dưới đây là một số bước và mẹo cụ thể để bạn có thể hướng dẫn trẻ biết cách nói câu hỏi "Ai đấy?" một cách dễ hiểu và thực tế:
Bước 1: Mô hình hoá câu hỏi trong tình huống thực tế
-
Khi có người gõ cửa, bạn hãy nói to và rõ ràng: "Ai đấy?" rồi chỉ cho trẻ cùng nhìn ra cửa.
-
Mỗi lần như vậy, lặp lại nhiều lần để trẻ làm quen với cách dùng câu hỏi.
Bước 2: Dùng đồ chơi hoặc hình ảnh người quen
-
Lấy ảnh của bố, mẹ, ông bà, anh chị… và giấu một tấm trong hộp.
-
Lấy ra và hỏi: “Ai đấy?”, sau đó tự trả lời: “À, bà đấy!”.
-
Khuyến khích trẻ lặp lại “Ai đấy?” trước khi bạn đưa ra câu trả lời.
Bước 3: Kết hợp cử chỉ – ánh mắt – giọng nói
-
Khi nói “Ai đấy?”, bạn nên thể hiện sự tò mò qua ánh mắt, nét mặt, giọng điệu để thu hút trẻ bắt chước.
-
Trẻ thường học qua cảm xúc và ngữ điệu nhiều hơn là lời nói khô khan.
Bước 4: Tạo thành trò chơi
-
Biến việc hỏi “Ai đấy?” thành một trò chơi “người bí ẩn”.
-
Ví dụ: người lớn trốn sau rèm, ra tiếng hoặc hát, rồi bạn hỏi: “Ai đấy?” và cho người đó xuất hiện.
Bước 5: Khen ngợi và phản hồi tích cực
-
Mỗi lần trẻ nói được hoặc cố gắng nói: hãy phản hồi tích cực ngay.
-
Ví dụ: “Con hỏi hay quá! Mẹ đây này!”, “Con nói ‘Ai đấy?’ giỏi lắm!”
4. Một số lưu ý quan trọng khi dạy trẻ
-
Kiên nhẫn và lặp lại: Trẻ đặc biệt cần nhiều lần lặp để ghi nhớ.
-
Không ép buộc: Nếu trẻ chưa sẵn sàng, hãy tiếp tục làm mẫu nhẹ nhàng.
-
Sử dụng thời điểm trẻ hứng thú nhất để lồng ghép việc học hỏi.
-
Kết hợp cả lời nói – hình ảnh – hành động để tăng hiệu quả tiếp nhận.
5. Kết luận
Việc dạy trẻ tự kỷ, chậm nói, rối loạn ngôn ngữ biết đặt câu hỏi là một bước tiến quan trọng giúp trẻ mở rộng giao tiếp xã hội và phát triển tư duy. Trong đó, câu hỏi đơn giản "Ai đấy?" là nền tảng phù hợp để bắt đầu. Hãy nhớ rằng, mỗi trẻ có tốc độ phát triển khác nhau, ba mẹ không cần quá vội vàng, mà hãy kiên trì, vui vẻ, và tạo môi trường tương tác tự nhiên nhất để con học hỏi.
