1. Tại sao trẻ đặc biệt hay nhại lời?
Nhại lời (echolalia) là khi trẻ lặp lại chính xác câu nói của người khác, thay vì tự tạo ra câu trả lời của riêng mình. Ví dụ, khi ba mẹ hỏi "Con tên gì?", trẻ không trả lời bằng tên của mình mà lại lặp lại nguyên văn câu hỏi: "Con tên gì?".
Đây là tình trạng phổ biến ở:
-
Trẻ tự kỷ
-
Trẻ rối loạn ngôn ngữ
-
Trẻ chậm phát triển ngôn ngữ
Nguyên nhân chính khiến trẻ nhại lời bao gồm:
-
Vốn từ vựng hạn chế: Trẻ chưa có đủ từ để diễn đạt suy nghĩ.
-
Khả năng hiểu kém: Trẻ không hiểu rõ ý nghĩa câu hỏi nên không biết cách phản hồi phù hợp.
-
Thiếu kỹ năng tạo lập câu trả lời: Trẻ chưa biết cách cấu trúc một câu phản hồi đúng với ngữ cảnh.
Mặc dù điều này có thể khiến ba mẹ lo lắng, nhưng nhại lời cũng là một dấu hiệu cho thấy trẻ có khả năng bắt chước âm thanh, là tiền đề quan trọng để phát triển ngôn ngữ nếu được can thiệp đúng cách.
2. Cách khắc phục tình trạng nhại lời ở trẻ đặc biệt
Việc can thiệp đúng lúc và đúng phương pháp sẽ giúp trẻ dần loại bỏ tình trạng nhại lời và xây dựng khả năng ngôn ngữ độc lập. Dưới đây là những cách hiệu quả mà ba mẹ có thể áp dụng:
2.1. Tăng cường vốn từ và khả năng hiểu cho trẻ
-
Giới thiệu từ mới thông qua hình ảnh, đồ vật thật: Sử dụng tranh ảnh, mô hình, hoặc đồ dùng thực tế để giúp trẻ hiểu và ghi nhớ từ ngữ.
-
Minh họa ngôn ngữ bằng hành động thực tế: Ví dụ, khi dạy trẻ đánh răng, hãy cho trẻ quan sát ba mẹ hoặc anh chị thực hiện, đồng thời kèm theo lời nói như: “Đánh bên trái”, “Răng trên”, “Đánh bên phải”...
-
Cho trẻ thực hành kết hợp quan sát và hành động: Đứng trước gương, cầm tay hướng dẫn trẻ thao tác, lặp lại từ ngữ phù hợp trong từng bước.
2.2. Hướng dẫn trẻ cách trả lời thay vì nhại lại câu hỏi
-
Cung cấp ngay câu trả lời sau câu hỏi:
Ví dụ: Ba mẹ hỏi “Con tên gì?” thì lập tức nói luôn “Khôi”, “Con tên Khôi” hoặc “Minh Khôi” – tùy theo mức độ ngôn ngữ của trẻ. -
Tùy theo khả năng của trẻ để điều chỉnh câu trả lời:
-
Nếu trẻ chỉ nói được 1 từ → Cung cấp câu trả lời ngắn gọn: “Khôi”
-
Nếu trẻ nói được 2-3 từ → Tăng độ dài: “Con tên Khôi”, “Con tên Minh Khôi”
-
-
Kéo dài thời gian chờ trước khi cung cấp câu trả lời:
-
Ban đầu: Câu hỏi và câu trả lời nối tiếp nhau (0 giây)
-
Sau đó: Tăng dần thời gian chờ đợi lên 1 giây, 2 giây, 3 giây, đến 5 giây... để tạo điều kiện cho trẻ tự suy nghĩ và phản hồi.
-
2.3. Lặp lại mô hình câu trả lời cho trẻ bắt chước
-
Lặp đi lặp lại mẫu câu giúp trẻ quen dần với cấu trúc và nội dung.
-
Kiên nhẫn hướng dẫn, mỗi lần trẻ nhắc lại đúng là một bước tiến đáng khích lệ.
-
Luôn tạo môi trường ngôn ngữ tích cực, sinh động và dễ hiểu.
3. Một số ví dụ thực tế giúp trẻ phát triển ngôn ngữ
-
Dạy kỹ năng hàng ngày bằng ngôn ngữ: Đánh răng, đi vứt rác, rửa tay, mặc quần áo – tất cả đều có thể trở thành bài học ngôn ngữ khi ba mẹ nói rõ ràng, minh họa bằng hành động.
-
Cùng con thực hành: Thay vì chỉ nói, hãy cùng con thực hiện và nói lại câu mẫu để con bắt chước.
-
Giảm dần hỗ trợ: Khi trẻ đã quen, ba mẹ nên giảm hỗ trợ dần để trẻ tự lập trong giao tiếp.
4. Kết luận
Tình trạng trẻ đặc biệt hay nhại lời là biểu hiện thường thấy nhưng hoàn toàn có thể can thiệp và khắc phục được nếu ba mẹ hiểu đúng nguyên nhân và kiên trì áp dụng đúng phương pháp. Nhại lời không phải là trở ngại – mà là cơ hội để dạy trẻ cách dùng lời nói để thể hiện bản thân. Hãy kiên nhẫn, đồng hành và hướng dẫn trẻ mỗi ngày để giúp con từng bước phát triển khả năng ngôn ngữ và giao tiếp một cách vững chắc.
