Rất nhiều ba mẹ có con tự kỷ luôn trăn trở về việc: Khi nào là thời điểm phù hợp để dạy con học bảng chữ cái? Đặc biệt là với những trường hợp như: trẻ 4 tuổi mới bắt đầu biết nói, thì sang năm 5 tuổi, có nên dạy bảng chữ cái cho con hay không?
Đây là một câu hỏi quan trọng, bởi nếu dạy quá sớm, trẻ không hiểu, sẽ dễ chán nản. Nhưng nếu dạy quá muộn, con có thể lỡ mất giai đoạn vàng để chuẩn bị vào lớp Một.
Trường hợp điển hình: trẻ tự kỷ 4 tuổi mới có ngôn ngữ
Chúng tôi từng gặp một trường hợp cụ thể: một bé trai được chẩn đoán rối loạn phổ tự kỷ, đến năm 4 tuổi mới bắt đầu có từ đơn đầu tiên. Gia đình rất quan tâm, cho con can thiệp sớm, đồng hành sát sao. Khi bé tròn 5 tuổi, ba mẹ đặt ra câu hỏi:
“Con sắp bước vào tuổi tiền tiểu học, có nên bắt đầu dạy bảng chữ cái cho con không?”
Câu trả lời không thể chỉ là "nên" hay "không nên", mà cần phải đánh giá toàn diện tình hình phát triển của trẻ.
Phải đánh giá kỹ lưỡng trước khi quyết định dạy bảng chữ cái
Việc trẻ 4 tuổi mới bắt đầu biết nói có nghĩa là ngôn ngữ của trẻ chỉ tương đương mức phát triển của trẻ từ 12–16 tháng. Nếu sau một năm, khi bé 5 tuổi, ngôn ngữ chỉ mới phát triển lên mức khoảng 2–3 tuổi, thì việc dạy bảng chữ cái sẽ chưa phù hợp.
Muốn biết trẻ có sẵn sàng học bảng chữ cái hay chưa, ba mẹ cần quan sát các mốc phát triển quan trọng sau:
1. Ngôn ngữ có tiến bộ rõ rệt không?
-
Trẻ đã nói được câu dài, có thể kể lại một sự việc đơn giản hay chưa?
-
Trẻ đã biết miêu tả một bức tranh, kể chuyện đơn giản chưa?
-
Trẻ có khả năng giao tiếp bằng lời nói để diễn đạt mong muốn, cảm xúc không?
2. Nhận thức hình ảnh và tư duy biểu tượng có đủ?
Trẻ học được bảng chữ cái khi và chỉ khi trẻ đã phát triển tốt tư duy hình ảnh và nhận thức biểu tượng, cụ thể là:
-
Biết phân biệt các con vật, đồ vật, màu sắc, phương tiện giao thông.
-
Biết phân loại theo đặc điểm, biết so sánh, tìm sự giống/khác nhau.
-
Biết thực hiện các hoạt động như tô màu, vẽ tranh đơn giản, hay chơi đóng vai: bác sĩ, mẹ-con, bán hàng, công an, v.v.
Nếu những kỹ năng nền tảng này chưa đạt, thì việc dạy bảng chữ cái là đốt cháy giai đoạn, và trẻ không thể tiếp nhận được.
3. Khả năng vận động tinh có đủ để học viết, nhận diện mặt chữ?
-
Trẻ có thể cầm bút tô màu, vẽ nét đơn giản chưa?
-
Trẻ có phối hợp mắt – tay tốt không?
Nếu trẻ chưa có kỹ năng vận động tinh tốt, việc nhận diện và viết chữ sẽ gây thêm căng thẳng và ảnh hưởng tiêu cực đến thái độ học tập.
Dạy chữ cái là bước sau của tư duy biểu tượng, không phải là ưu tiên đầu tiên
Học chữ cái không đơn thuần là học thuộc A-B-C. Đó là việc gắn một ký hiệu trừu tượng (chữ cái) với một khái niệm cụ thể (âm thanh, hình ảnh, nghĩa). Việc này chỉ thực hiện được khi trẻ có nền tảng ngôn ngữ, tư duy, nhận thức và cảm xúc đầy đủ.
Nếu chưa có những nền tảng đó, việc dạy bảng chữ cái chỉ tạo áp lực, làm trẻ sợ học, mất tự tin và càng rối loạn hơn.
Kết luận: Ba mẹ đừng vội vàng – Hãy để con học đúng lúc
Với câu hỏi: "Trẻ tự kỷ 4 tuổi mới biết nói thì 5 tuổi có nên dạy bảng chữ cái cho con không?", câu trả lời là:
Không nên dạy chữ cái nếu con chưa đạt được những mốc phát triển về ngôn ngữ, nhận thức, tư duy hình ảnh, vận động tinh, và cảm xúc xã hội tương đương trẻ 4,5–5 tuổi.
Ba mẹ hãy nhớ:
✅ Phát triển từng bước – chậm mà chắc
✅ Không đốt cháy giai đoạn – không so sánh con với bạn
✅ Tập trung bồi đắp nền tảng vững chắc trước khi bước vào học chữ
