Trong quá trình nuôi dạy con, đặc biệt là những trẻ có rối loạn phát triển như tự kỷ, tăng động hay chậm phát triển trí tuệ, hành vi trẻ đánh bạn là điều khiến nhiều ba mẹ lo lắng và bối rối. Vậy ba mẹ phải làm gì khi trẻ đánh bạn? Làm sao để xử lý mà không khiến con tổn thương tâm lý, đồng thời vẫn giúp con tiến bộ về mặt giao tiếp, tương tác xã hội?
1. Trẻ đánh bạn không đơn giản chỉ l
à "nghịch" hay "bướng"
Không ít ba mẹ nghĩ rằng trẻ con đánh bạn chỉ vì nghịch ngợm hay nóng tính. Nhưng thực tế, nguyên nhân khiến trẻ đánh bạn rất đa dạng, đặc biệt là ở trẻ đặc biệt. Có thể kể đến một số nguyên nhân phổ biến như:
-
Trẻ có biểu hiện tăng động, khó kiểm soát cảm xúc, dễ có hành vi hung tính để thỏa mãn cảm giác bốc đồng.
-
Trẻ muốn gây sự chú ý với người lớn hoặc bạn bè xung quanh.
-
Trẻ chưa có kỹ năng chơi cùng bạn, dẫn đến đánh bạn khi mâu thuẫn nảy sinh.
-
Trẻ không biết cách diễn đạt nhu cầu bằng ngôn ngữ, nên dùng hành vi thay thế như đánh, giật đồ…
👉 Vì vậy, điều đầu tiên ba mẹ cần làm không phải là la mắng, mà là bình tĩnh tìm hiểu nguyên nhân gốc rễ khiến con đánh bạn.
2. Phân tích từng tình huống để có cách xử lý phù hợp
Ví dụ, nếu con đã bắt đầu biết chơi với bạn, thậm chí ban đầu chơi rất vui vẻ, nhưng chỉ một lúc sau lại quay ra đánh bạn – thì nguyên nhân không phải do con không muốn chơi. Mà là con chưa biết cách duy trì việc chơi cùng bạn, hoặc không biết cách xử lý khi có mâu thuẫn trong lúc chơi.
Trường hợp này, ba mẹ nên mừng vì con đã có nhu cầu tương tác với bạn đồng trang lứa – một dấu hiệu rất tích cực cho sự phát triển của con. Việc cần làm lúc này là:
-
Dạy con cách thể hiện nhu cầu bằng lời nói: Ví dụ, “cho tớ chơi với”, “tớ xin chơi cùng”, “đưa tớ đồ chơi với”…
-
Dạy con cách xin lỗi, cách nhờ vả, cách nhường nhịn, tạo tình huống giả lập để con luyện tập nhiều lần.
3. Đồng hành và hỗ trợ con sau mỗi hành vi đánh bạn
Sau mỗi lần con đánh bạn, ba mẹ cần xử lý theo hướng tích cực:
-
Không quát mắng, không phạt nặng khiến con sợ hãi, thu mình và từ chối giao tiếp sau này.
-
Giải thích nhẹ nhàng cho con hiểu hành vi sai, đồng thời hướng dẫn con cách xử lý tốt hơn lần sau.
-
Tạm thời bù đắp với bạn của con, ví dụ mang theo một món đồ chơi nhỏ hoặc quà xin lỗi, giúp duy trì mối quan hệ và tạo môi trường an toàn cho con quay lại chơi cùng bạn.
-
Nếu ba mẹ cấm đoán hoặc mắng mỏ khiến con không còn muốn chơi với bạn nữa, thì nguy cơ con mất đi động lực tương tác xã hội là rất lớn, và điều đó rất nguy hiểm với trẻ đặc biệt.
4. Phát hiện và chuyển hướng hành vi sớm
Ba mẹ cần học cách quan sát các dấu hiệu "chuẩn bị đánh bạn" của con để can thiệp kịp thời. Ví dụ, khi con bắt đầu cau có, siết tay, hoặc nhìn chằm chằm vào bạn với vẻ khó chịu – hãy nhẹ nhàng đến gần, chuyển hướng con sang hành vi tích cực, hoặc giúp con diễn đạt nhu cầu bằng lời nói.
👉 Việc can thiệp sớm, kiên trì dạy con từng bước, và luôn đồng hành tích cực chính là chìa khóa giúp trẻ dần từ bỏ hành vi đánh bạn và phát triển khả năng giao tiếp lành mạnh.
Kết luận:
Ba mẹ phải làm gì khi trẻ đánh bạn? Câu trả lời không nằm ở sự trừng phạt, mà nằm ở sự hiểu con, phân tích nguyên nhân, điều chỉnh hành vi bằng phương pháp tâm lý giáo dục, và luôn đồng hành cùng con trên hành trình phát triển.
Hãy nhớ: mỗi hành vi tiêu cực đều có lý do phía sau, và mỗi bước tiến trong tương tác xã hội của con đều đáng được khích lệ.
