Nhiều ba mẹ lo lắng khi thấy con mình không thích chơi với bạn bè, không chủ động tương tác với các bạn đồng trang lứa hay thậm chí né tránh giao tiếp với người lớn. Vậy tại sao trẻ tự kỷ không muốn tương tác với người khác? Có phải là do con không biết cách chơi? Hay do con sợ hãi, mất an toàn? Câu trả lời nằm sâu trong cấu trúc não bộ và thế giới nội tâm riêng biệt của trẻ.
Trẻ không muốn tương tác – Phải chăng vì con không biết cách?
Một số trẻ tự kỷ không chủ động chơi với bạn bè không hẳn vì con không thích người khác, mà là vì con không biết cách để bắt đầu hoặc duy trì một tương tác. Có thể con không biết nói gì, không hiểu ngôn ngữ cơ thể, hoặc không nhận ra tín hiệu xã hội từ người đối diện. Đôi khi, trẻ cũng không biết làm thế nào để được người khác mời vào cuộc chơi hoặc làm sao để duy trì cuộc chơi chung.
Tuy nhiên, lý do sâu xa hơn và thường gặp hơn chính là: trẻ không cảm thấy an toàn khi tương tác với người khác.
Thế giới riêng – Vùng an toàn của trẻ tự kỷ
Trẻ tự kỷ thường có xu hướng sống trong một “thế giới riêng” – nơi con cảm thấy quen thuộc, dễ chịu và kiểm soát được. Khi một người khác bước vào thế giới ấy, dù là với ý tốt, trẻ vẫn có thể cảm thấy bị đe dọa, mất an toàn và lo lắng. Cảm giác bị xâm nhập khiến con từ chối tương tác, tránh né giao tiếp như một cơ chế tự bảo vệ.
Não bộ của trẻ tự kỷ hoạt động khác biệt
Ở trẻ tự kỷ, các vùng chức năng trong não bộ như:
-
Vùng cảm giác
-
Vùng ngôn ngữ
-
Vùng chú ý – quan sát
-
Vùng tư duy – suy nghĩ
-
Vùng chức năng xã hội
...đều hoạt động không đồng đều hoặc bị rối loạn. Sự kết nối giữa các vùng này cũng bị suy giảm, dẫn đến việc trẻ khó xử lý các tình huống xã hội, khó hiểu người khác đang nghĩ gì, cảm xúc ra sao hoặc muốn điều gì từ mình. Chính điều này khiến trẻ khó cảm thấy an toàn khi tương tác với người khác.
Con cần được kết nối an toàn trước khi học tương tác
Muốn trẻ tương tác được với mọi người, ba mẹ cần là người đầu tiên xây dựng cảm giác an toàn cho con. Khi con cảm thấy ba mẹ là người hiểu con, tôn trọng thế giới của con, không ép buộc, không đe dọa… thì con mới mở lòng, chấp nhận kết nối và tương tác lại.
👉 Từ kết nối cảm xúc an toàn với ba mẹ, con mới dần dần học cách tương tác với những người khác trong gia đình, sau đó là bạn bè đồng trang lứa.
👉 Quá trình này không thể vội vàng, mà cần ba mẹ hiểu đúng bản chất vấn đề, đồng hành cùng con qua từng bước nhỏ, kiên nhẫn và đầy yêu thương.
Kết luận: Ba mẹ cần hiểu cốt lõi để dẫn dắt con
Tại sao trẻ tự kỷ không muốn tương tác với người khác? Câu trả lời không đơn thuần là do con bướng bỉnh hay lười giao tiếp. Đó là biểu hiện xuất phát từ sự khác biệt trong não bộ, sự tổn thương ở vùng chức năng xã hội và cảm giác thiếu an toàn bên trong con. Khi ba mẹ hiểu rõ điều này, ba mẹ sẽ không còn cố ép con phải chơi, phải nói chuyện như trẻ bình thường, mà sẽ bắt đầu từ sự kết nối – nền tảng đầu tiên để giúp con phát triển.
