Trong quá trình phát triển bình thường của trẻ mầm non, tương tác với đồ vật và đồ chơi là một bước nền tảng vô cùng quan trọng. Đây không chỉ là hình thức vui chơi đơn thuần, mà còn là cơ sở để trẻ phát triển tư duy, ngôn ngữ và khả năng tương tác xã hội. Tuy nhiên, trẻ tự kỷ tương tác kém cả với đồ vật, đồ chơi – điều này phản ánh rõ rệt những rào cản trong sự phát triển toàn diện của trẻ mà ba mẹ cần đặc biệt lưu ý.
Bốn cấp độ tương tác ở trẻ mầm non bình thường
Ở trẻ phát triển bình thường, khả năng tương tác thường được chia thành 4 cấp độ, từ thấp đến cao:
1. Tương tác với đồ vật, đồ chơi
Đây là mức thấp nhất nhưng rất quan trọng. Trẻ từ 1–3 tuổi thường có khả năng khám phá và chơi đồ vật rất phong phú. Ví dụ:
-
Với quả bóng: trẻ có thể đá, ném, lăn, truyền hoặc đập bóng xuống sàn.
-
Với xe ô tô đồ chơi: trẻ biết lăn xe, tạo âm thanh "brừm brừm", cho xe leo dốc, xuống dốc.
-
Với khối xếp hình: trẻ có thể xếp thành nhà, hàng rào, cầu,...
Trẻ chơi theo chức năng đúng của đồ vật, vừa vui chơi vừa học cách tư duy.
2. Tương tác với người thân trong gia đình
Trẻ biết chơi với ba mẹ, ông bà, anh chị, có thể chia sẻ cảm xúc và hành động đơn giản như mời ba mẹ chơi chung, đưa đồ vật mời ba mẹ,...
3. Tương tác với người quen khác ngoài gia đình
Trẻ có thể trò chuyện, phản ứng, giao tiếp đơn giản với cô giáo, hàng xóm, người lạ quen mặt,...
4. Tương tác với bạn bè đồng trang lứa
Đây là mức tương tác cao nhất, khi trẻ có thể chơi chung nhóm, chia sẻ đồ chơi, tuân theo luật chơi, giao tiếp qua lại với bạn bè.
Trẻ tự kỷ và khó khăn ở mọi cấp độ tương tác
Điều đáng lo ngại là trẻ tự kỷ tương tác kém cả với đồ vật, đồ chơi – tức là trẻ khó khăn ngay từ cấp độ thấp nhất. Trẻ thường:
-
Không hứng thú với đồ chơi, dù ba mẹ mua rất nhiều.
-
Chơi một cách đơn điệu, lặp đi lặp lại: như xếp ô tô thành hàng dài, chỉ nhìn bánh xe quay, không lăn xe hoặc tương tác theo chức năng thực sự.
-
Không chơi theo biểu tượng: Không giả vờ cho búp bê ăn, không xếp hình thành ngôi nhà,...
-
Không khám phá nhiều cách chơi khác nhau mà chỉ chăm chú vào một chi tiết nhỏ của món đồ.
Từ đây dẫn đến hệ quả là khó khăn trong giao tiếp, phát triển nhận thức và ngôn ngữ. Vì vậy, mức tương tác với đồ vật là bậc nền tảng cực kỳ quan trọng, cần được can thiệp và hỗ trợ từ sớm.
Ba mẹ cần làm gì để giúp con?
✅ Bắt đầu từ việc dạy con chơi đúng chức năng của đồ vật
Hãy cùng con:
-
Chơi mẫu: Nếu chơi ô tô – hãy lăn ô tô, tạo âm thanh, cho xe chui vào gara,...
-
Chơi cùng con: Không để con chơi một mình, mà hãy nhập vai cùng chơi để dẫn dắt.
-
Hướng dẫn từng bước: Với khối xếp hình – dạy con cách xếp hàng rào, cầu, ngôi nhà,...
-
Tạo tình huống vui nhộn, hấp dẫn để con cảm thấy hứng thú và bắt chước.
✅ Chơi theo tiến trình: từ đúng chức năng → đến chơi biểu tượng → chơi tương tác
-
Sau khi con biết chơi đúng chức năng, hãy hướng con đến chơi giả vờ (cho búp bê ăn, lái ô tô đi chợ,...)
-
Sau đó, mới khuyến khích con chơi nhóm cùng người khác (ba mẹ, bạn bè,...)
Lời kết
Trẻ tự kỷ tương tác kém cả với đồ vật, đồ chơi không chỉ là một dấu hiệu cảnh báo, mà còn là điểm xuất phát để ba mẹ bắt đầu hành trình hỗ trợ con phát triển. Đừng vội ép con phải giao tiếp hay học nói ngay nếu con chưa biết cách chơi với đồ vật. Hãy kiên trì dạy con từ những điều tưởng chừng đơn giản nhất. Từ việc chơi đúng chức năng đồ vật, con sẽ dần phát triển trí tuệ, ngôn ngữ, và khả năng giao tiếp toàn diện hơn.
