1. Thực trạng trẻ đặc biệt lười vận động
Trong quá trình hỗ trợ trẻ tự kỷ, chậm phát triển, khuyết tật trí tuệ, nhiều ba mẹ phản ánh rằng con rất lười vận động và thường tìm cách trốn tránh. Trẻ không muốn tham gia các hoạt động, từ động tác đơn giản đến phức tạp.
Ví dụ:
-
Xúc cơm ăn: trẻ có thể tự xúc nhưng không muốn làm.
-
Đi lại, leo cầu thang: trẻ có khả năng nhưng vẫn né tránh.
-
Hoạt động vui chơi: trẻ chỉ ngồi nhìn bạn bè hoặc người lớn vận động.
Điều này khiến ba mẹ lo lắng vì vận động không chỉ tốt cho sức khỏe mà còn hỗ trợ phát triển ngôn ngữ, nhận thức và kỹ năng xã hội.
2. Nguyên nhân khiến trẻ đặc biệt lười vận động
2.1. Quá nhạy cảm về hệ tiền đình – bản thể
Một số trẻ đặc biệt rất sợ các hoạt động liên quan đến thay đổi thăng bằng, phối hợp cơ – xương – khớp. Khi phải thực hiện các động tác phức tạp, trẻ cảm thấy lo lắng và né tránh.
Biểu hiện:
-
Sợ leo cầu thang, đi trên bề mặt không vững.
-
Né tránh trò chơi vận động mạnh hoặc yêu cầu phối hợp nhiều bộ phận cơ thể.
2.2. Suy giảm khả năng định thần vận động
Đây là tình trạng não bộ khó lập kế hoạch, tổ chức và điều khiển chuỗi động tác, khiến trẻ dễ cảm thấy vụng về, thất bại và mất động lực.
Biểu hiện:
-
Hay vấp ngã, động tác chậm chạp.
-
Tự dựng “rào cản” tâm lý: nghĩ rằng mình không làm được.
-
Không chủ động vận động, ngại tham gia trò chơi.
3. Chiến lược hỗ trợ trẻ đặc biệt lười vận động
3.1. Trường hợp trẻ quá nhạy cảm tiền đình – bản thể
-
Bắt đầu từ hoạt động nhẹ nhàng và an toàn: đi bộ quanh nhà, đạp xe ba bánh, chơi bóng to.
-
Biến vận động thành trò chơi hấp dẫn: vừa đi vừa trò chuyện, chỉ cây cối, hoa lá, người và vật xung quanh.
-
Tăng dần cường độ: từ ít → nhiều, từ nhẹ → mạnh, để trẻ làm quen dần.
-
Ba mẹ tham gia cùng con: tạo cảm giác an toàn và khích lệ tinh thần.
3.2. Trường hợp trẻ suy giảm khả năng định thần vận động
-
Chuẩn bị tâm lý trước hoạt động: thông báo trước 10–15 phút, mô tả các bước sẽ làm.
-
Bắt đầu từ hoạt động đơn giản: chơi đất nặn, xúc cát, xé dán, sâu hạt – để phát triển vận động tinh và cảm giác thành công.
-
Tiến tới hoạt động có dụng cụ: viết vẽ trên nhiều chất liệu, cầm các loại bút khác nhau theo sở thích.
-
Tăng dần yêu cầu: từ các hoạt động một bước đến hoạt động nhiều bước (ví dụ: lấy bút – ngồi đúng tư thế – viết chữ).
4. Lưu ý quan trọng cho ba mẹ
-
Kiên trì và nhất quán: Ban đầu trẻ có thể phản đối mạnh (la hét, khóc, từ chối) nhưng cần duy trì nhịp tập luyện.
-
Không ép buộc quá mức: Thay vì cưỡng ép, hãy tạo môi trường vui vẻ để trẻ chủ động tham gia.
-
Thông báo trước các hoạt động lớn: Ví dụ, “Ngày mai con sẽ ra sân đạp xe cùng các bạn” – giúp trẻ chuẩn bị tâm lý và dễ hòa nhập.
-
Ghi nhận tiến bộ: Khen ngợi, khích lệ ngay khi trẻ hoàn thành dù chỉ là một bước nhỏ.
5. Kết luận
Với các trẻ đặc biệt như trẻ tự kỷ, chậm phát triển, khuyết tật trí tuệ lười vận động, điều quan trọng nhất là tập luyện dần dần, kết hợp hỗ trợ tâm lý và tạo môi trường vận động tích cực. Ba mẹ cần kiên nhẫn, tham gia cùng con và biến vận động thành trải nghiệm vui vẻ. Khi trẻ yêu thích vận động, các kỹ năng ngôn ngữ, nhận thức và trí tuệ cũng sẽ phát triển bền vững.
