Trong những năm gần đây, ngày càng có nhiều ba mẹ băn khoăn: “Vì sao ngày càng nhiều trẻ bị tự kỷ, tăng động và rối loạn phát triển?”. Nếu nhìn lại thế hệ trước – như thế hệ 7x, 8x, hay thậm chí là 9x – thì các trường hợp trẻ đặc biệt hiếm gặp và ít được nhắc đến. Thế nhưng hiện nay, tỷ lệ trẻ được chẩn đoán mắc các rối loạn phát triển ngày càng gia tăng. Vậy nguyên nhân do đâu?
1. Môi trường sống và lối sống thay đổi
Một trong những lý do lớn nhất khiến tỷ lệ trẻ bị rối loạn phát triển tăng cao chính là sự thay đổi của môi trường và lối sống.
-
Ô nhiễm môi trường: Không khí, nước, thực phẩm ngày càng chứa nhiều hóa chất độc hại. Các chất này có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe thai phụ trong giai đoạn mang thai và cả trẻ nhỏ trong những năm đầu đời.
-
Thực phẩm công nghiệp: Thói quen sử dụng thức ăn nhanh, đồ uống có gas, thực phẩm chế biến sẵn chứa nhiều chất bảo quản và phụ gia gây ảnh hưởng đến sự phát triển của tế bào thần kinh.
-
Ảnh hưởng đến di truyền: Một số nghiên cứu cho thấy môi trường độc hại và hóa chất có thể làm tăng nguy cơ đột biến gen, dẫn đến rối loạn phát triển ở trẻ.
Như vậy, trong 3 năm đầu đời – giai đoạn vàng để phát triển não bộ – nếu trẻ tiếp xúc nhiều với các yếu tố độc hại thì khả năng mắc rối loạn phát triển sẽ tăng lên đáng kể.
2. Thói quen sinh hoạt hiện đại và thiết bị điện tử
Ngày nay, trẻ em ít vận động, ít trải nghiệm ngoài trời và phụ thuộc nhiều vào thiết bị điện tử như smartphone, iPad, tivi.
-
Trẻ ít được chơi cùng bạn bè, ít giao tiếp trực tiếp với ba mẹ.
-
Ba mẹ thường cho con xem điện thoại, iPad để con ngồi yên, điều này làm giảm thời gian tương tác và trò chuyện.
-
Khi trẻ ít giao tiếp, ít trải nghiệm đa giác quan, não bộ kém phát triển kỹ năng xã hội, dẫn đến nguy cơ tự kỷ hoặc tăng động cao hơn.
Đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu khiến nhiều trẻ ngày nay bộc lộ các dấu hiệu rối loạn phát triển rõ rệt hơn thế hệ trước.
3. Nhận thức xã hội và tiêu chuẩn chẩn đoán ngày càng rõ ràng
Trước đây, rất ít ba mẹ và thậm chí cả giáo viên biết đến khái niệm “tự kỷ” hay “tăng động”. Trẻ có những biểu hiện khác biệt thường bị quy là “chậm biết nói”, “nghịch ngợm”, hoặc “khó dạy”.
Ngày nay, nhận thức xã hội đã thay đổi:
-
Nhiều chuyên gia hơn: Các bác sĩ nhi, chuyên gia tâm lý, chuyên gia giáo dục đặc biệt ngày càng nhiều, giúp việc chẩn đoán dễ dàng và chính xác hơn.
-
Tiêu chuẩn đánh giá chi tiết hơn: Ngày nay có nhiều bộ tiêu chí chẩn đoán rối loạn phát triển, mô tả rõ ràng, giúp phát hiện sớm.
-
Ba mẹ có nhiều thông tin hơn: Nhờ internet và mạng xã hội, ba mẹ dễ dàng nhận biết dấu hiệu bất thường và đưa trẻ đi thăm khám kịp thời.
Chính vì vậy, con số trẻ được phát hiện mắc rối loạn phát triển ngày càng tăng, mặc dù một phần trong đó là do được chẩn đoán sớm hơn chứ không chỉ do tỷ lệ thực tế tăng lên.
4. Xã hội phát triển – mặt tích cực và tiêu cực
Ở các quốc gia phát triển, tỷ lệ trẻ bị chẩn đoán tự kỷ, tăng động và rối loạn phát triển còn cao hơn các nước đang phát triển. Lý do là:
-
Ba mẹ và trường học quan tâm nhiều đến sức khỏe tâm lý – ngôn ngữ của trẻ.
-
Dịch vụ hỗ trợ, can thiệp sớm được triển khai rộng rãi.
-
Các yếu tố môi trường đô thị hóa, công nghiệp hóa mạnh mẽ cũng ảnh hưởng đến sự phát triển thần kinh của trẻ.
Điều này cho thấy khi xã hội phát triển, bên cạnh mặt tích cực thì cũng kéo theo nhiều vấn đề mới, buộc ba mẹ phải chú ý hơn đến sự phát triển toàn diện của con.
5. Ba mẹ cần làm gì?
Để giảm nguy cơ và hỗ trợ tốt hơn cho trẻ, ba mẹ nên:
-
Tạo môi trường sống lành mạnh, hạn chế cho con tiếp xúc với chất độc hại.
-
Duy trì thói quen vận động, vui chơi ngoài trời và giao tiếp trực tiếp nhiều hơn.
-
Hạn chế cho trẻ sử dụng thiết bị điện tử quá sớm.
-
Trang bị kiến thức để nhận biết dấu hiệu bất thường và đưa con đi thăm khám sớm.
-
Đồng hành cùng chuyên gia trong quá trình can thiệp và hỗ trợ con phát triển.
✅ Kết luận
Vì sao ngày càng nhiều trẻ bị tự kỷ, tăng động và rối loạn phát triển? – Câu trả lời đến từ nhiều yếu tố: môi trường, lối sống, thiết bị điện tử, sự phát triển của y học, và nhận thức xã hội. Điều quan trọng nhất là ba mẹ cần trang bị kiến thức, quan sát con, và chủ động can thiệp sớm để giúp con có cơ hội phát triển và hòa nhập tốt nhất.
