Nên cho trẻ đặc biệt học trường chuyên biệt hay mầm non hòa nhập?

1. Băn khoăn lớn của nhiều cha mẹ khi con là trẻ đặc biệt

Khi con được chẩn đoán thuộc nhóm trẻ đặc biệt như trẻ tự kỷ, tăng động, giảm chú ý, chậm phát triển trí tuệ hay rối loạn phát triển, hầu hết ba mẹ đều có chung một câu hỏi:

“Nên cho trẻ đặc biệt học trường chuyên biệt hay mầm non hòa nhập?”

Đây là một quyết định vô cùng quan trọng, vì môi trường học phù hợp sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến tiến trình can thiệp, khả năng giao tiếp và sự phát triển lâu dài của trẻ. Mỗi trẻ có mức độ rối loạn và năng lực khác nhau, vì vậy không có một câu trả lời chung, mà cần dựa vào đánh giá chuyên môn và quan sát thực tế của gia đình.

2. Trước hết, cần đưa trẻ đi thăm khám và đánh giá chuyên sâu

Trước khi quyết định môi trường học cho con, ba mẹ cần đưa trẻ đến các trung tâm hoặc bệnh viện có chức năng đánh giá và chẩn đoán chuyên biệt.
Tại đây, chuyên gia sẽ xác định:

• Trẻ thuộc nhóm rối loạn phát triển nào (tự kỷ, tăng động, giảm chú ý, chậm phát triển trí tuệ, v.v…)

• Mức độ nặng – nhẹ của rối loạn

• Năng lực hiện tại của trẻ: về ngôn ngữ, hành vi, giao tiếp, kỹ năng tự lập, kỹ năng chơi, tương tác xã hội...

Khi có kết quả đánh giá rõ ràng, cha mẹ sẽ hiểu điểm mạnh và điểm yếu của con, từ đó có cơ sở chọn môi trường học phù hợp nhất.

3. Khi nào nên cho trẻ đặc biệt học trường chuyên biệt?

Nếu trẻ đang ở mức độ rối loạn vừa hoặc nặng, hoặc xuất phát điểm còn rất thấp, thì trường chuyên biệt là lựa chọn nên ưu tiên.

Những biểu hiện thường gặp ở nhóm trẻ này bao gồm:

• Chưa có ngôn ngữ hoặc rất ít lời nói.

• Giao tiếp kém, chưa biết sử dụng cử chỉ, hành động để thể hiện nhu cầu.

• Hành vi khó kiểm soát, chưa biết tuân theo hướng dẫn.

• Kỹ năng tự phục vụ còn yếu (chưa tự xúc ăn, chưa tự mặc quần áo…).

Với những trường hợp này, môi trường chuyên biệt giúp con được can thiệp cá nhân hóa, cường độ cao, đồng thời rèn luyện kỹ năng nền tảng cần thiết như:

• Giao tiếp không lời

• Kỹ năng chú ý, bắt chước, tương tác

• Tự lập cơ bản

• Phát triển hành vi tích cực

Giai đoạn đầu có thể kết hợp can thiệp 1:1 cùng chuyên gia để trẻ tiến bộ nhanh hơn.

4. Khi nào trẻ đặc biệt có thể học ở mầm non hòa nhập?

Khi trẻ đã đạt đến mức độ rối loạn nhẹ hoặc đã có sự tiến bộ tốt sau can thiệp sớm, cha mẹ có thể xem xét cho con học mầm non hòa nhập.

Những dấu hiệu cho thấy trẻ có thể hòa nhập gồm:

• Trẻ đã có một phần ngôn ngữ, biết diễn đạt nhu cầu cơ bản.

• Có thể chơi và tương tác đơn giản với bạn bè, người lớn.

• Đã hình thành một số kỹ năng xã hội và hành vi học đường (ngồi học, chờ đợi, tuân thủ yêu cầu…).

• Có khả năng bắt chước, chú ý và làm theo hướng dẫn của cô giáo.

Tuy nhiên, dù học ở môi trường mầm non hòa nhập, trẻ vẫn cần được hỗ trợ cá nhân (ví dụ: giáo viên hỗ trợ, trị liệu ngôn ngữ, can thiệp hành vi...) để bù đắp những kỹ năng còn thiếu.

5. Mô hình kết hợp: Can thiệp cá nhân + học hòa nhập

Một lựa chọn lý tưởng trong nhiều trường hợp là kết hợp giữa học mầm non hòa nhập và can thiệp cá nhân 1:1.

• Trẻ được học kỹ năng xã hội, ngôn ngữ, giao tiếp trong môi trường tự nhiên cùng bạn bè.

• Đồng thời, được chuyên gia hỗ trợ riêng các kỹ năng còn yếu như: nói câu dài, kể chuyện, cầm bút, phối hợp tay – mắt, kỹ năng chơi nhóm...

Khi cha mẹ cũng tham gia can thiệp tại nhà, kết hợp với nhà trường và chuyên gia, tiến trình phát triển của con sẽ nhanh và bền vững hơn rất nhiều.

6. Vai trò then chốt của cha mẹ trong quá trình học tập của trẻ

Dù trẻ học ở trường chuyên biệt hay mầm non hòa nhập, sự tham gia của cha mẹ chiếm tới 70% hiệu quả can thiệp.

Cha mẹ chính là “người trị liệu tại nhà” thông qua:

• Tương tác trong ăn uống, tắm rửa, chơi cùng con.

• Rèn luyện kỹ năng giao tiếp, ngôn ngữ, hành vi mỗi ngày.

• Duy trì nề nếp, củng cố những gì con học ở trường.

Nếu cha mẹ phối hợp chặt chẽ với giáo viên và chuyên gia, kết quả can thiệp sẽ vượt xa mong đợi.

7. Kết luận: Môi trường học đúng – con tiến bộ vững vàng

Việc nên cho trẻ đặc biệt học trường chuyên biệt hay mầm non hòa nhập không có câu trả lời duy nhất.
👉 Điều quan trọng là chọn đúng thời điểm và phù hợp với năng lực hiện tại của con.

• Nếu con ở mức độ nặng, kỹ năng còn yếu, hãy bắt đầu ở trường chuyên biệt để con được hỗ trợ toàn diện.

• Nếu con đã có nền tảng tốt, hãy cho con học hòa nhập, nhưng vẫn duy trì hỗ trợ cá nhân và can thiệp song song.

Mỗi bước đi đúng của cha mẹ hôm nay sẽ giúp con tự tin, độc lập và hòa nhập tốt hơn trong tương lai.